کوتریموکسازول (Co-trimoxazole) نوعی آنتی‌بیوتیک است و از ترکیب دو داروی ضد میکروب از دسته سولفونامید‌ها، به نام سولفامتوکسازول و تری متوپریم تهیه شده است. این دارو مهارکننده آنزیم تولیدکننده فولیک اسید در باکتری است و مانع از رشد باکتری می‌شود. به این ترتیب با استفاده از دارو می‌توان باکتری‌ها را نابود و عفونت را درمان کرد. در گذشته از کوتریموکسازول برای درمان طیف وسیعی از بیماری‌های عفونی استفاده می‌شد، اما امروزه به دلیل عوارض احتمالی، تنها در عفونت‌های شدید مورد استفاده قرار می‌گیرد و برای بیماری‌های خفیف‌تر داروهای دیگری تجویز می‌شود.

نامهای تجاری این دارو شامل موارد زیر است:

Bactrim
Septra
Sulfatrim
Bactrim DS
Septra DS

کوتریموکسازول برای درمان چه بیماری‌هایی تجویز می‌شود؟

به‌طور کلی کوتریموکسازول به‌عنوان یک داروی آنتی‌بیوتیک شناخته می‌شود و در درمان بیماری‌های زیر موثر و مفید است:

عفونت‌های مجاری ادرار و شیگلوز
عفونت گوش میانی
وبا ناشی از ویبریو کلرا
برونشیت مزمن
پروفیلاکسی اولیه در برابر توکسوپلاسموز در بیماران مبتلا به عفونت HIV
پنومونیت ناشی از پنوموسیستیس جیرووسی (pneumocystis jiroveci)
درمان جایگزین موارد منع مصرف تتراسایکلین
اسهال مسافران
سیاه سرفه
عفونت لیستریایی
عفونت نوکاردیا

نکات کلیدی درباره کوتریموکسازول

در صورتی که حساسیت‌های دارویی خاصی دارید، پیش از مصرف کوتریموکسازول پزشک خود را در جریان قرار دهید.
این دارو ممکن است بر نتیجه برخی آزمایش‌ها تاثیر بگذارد. پیش از انجام آزمایش، مصرف کوتریموکسازول را به پزشک یا متصدی آزمایشگاه اطلاع دهید.
مصرف کوتریموکسازول برای افراد مسن باید با احتیاط بیشتری انجام شود و تحت نظر پزشک صورت بگیرد.
استفاده از این دارو در برخی افراد موجب خواب آلودگی می‌شود. به همین خاطر پس از مصرف، از انجام فعالیت‌های نظیر رانندگی که به تمرکز نیاز دارند، خودداری کنید.
در هنگام مصرف این دارو باید به میزان کافی مایعات مصرف کرد.
یکی از عوارض رایج این دارو اسهال است. در صورتی که پس از استفاده از کوتریموکسازول دچار اسهال شدید، حتما این موضوع را به پزشک اطلاع دهید.
افراد مبتلا به بیماری‌های کبدی و کلیوی باید از مصرف کوتریموکسازول اجتناب کنند.
در صورتی که سابقه کم‌خونی ناشی از کمبود فولیک اسید یا کمبود پلاکت‌های خونی دارید، استفاده از کوتریموکسازول برای شما ممنوع است. پس حتما این موضوع را حتما به پزشک اطلاع دهید.

نکته: دقت داشته باشید که این دارو به‌شکل قرص، قرص کودکان، سوسپانسیون و محلول تزریق وریدی در داروخانه‌ها عرضه می‌شود.

میزان مصرف دارو کوتریموکسازول

مقدار مصرف کوتریموکسازول توسط پزشک تجویز می‌شود اما به طور معمول دوز مصرف آن به شرح زیر است:

بزرگسالان: هر ۱۲ ساعت ۲ عدد قرص کوتریموکسازول مصرف می‌شود.
کودکان: هر ۱۲ ساعت ۴۰ میلی‌گرم بر کیلوگرم سولفامتوکسازول و ۸ میلی‌گرم بر کیلوگرم تری متوپریم به‌صورت خوراکی مصرف می‌شود.

نحوه مصرف دارو کوتریموکسازول

قرص کوتریموکسازول را در زمان معین با مقدار کافی آب بخورید و از جویدن آن بپرهیزید. دارو کوتریموکسازول را می‌توان همراه با غذا نیز مصرف کرد که البته به نظر پزشک بستگی دارد. قبل از مصرف دارو، راهنمای درون جعبه را به‌دقت مطالعه کنید. تزریق کوتریموکسازول وریدی تنها باید بر اساس دستور پزشک انجام شود.

مدت زمان مصرف کوتریموکسازول

مدت زمان مصرف این دارو توسط پزشک مشخص می‌شود و به عوامل مختلفی نظیر شرایط بیمار و شدت عفونت بستگی دارد. کوتریموکسازول را تا مدت زمان تجویز شده استفاده کنید و از مصرف این دارو در زمانی کمتر یا بیشتر از تجویز پزشک جدا خودداری کنید.

فراموشی مصرف دارو کوتریموکسازول

در صورتی که مصرف یک دوز از دارو را فراموش کردید، بلافاصله پس از یادآوری باید آن را استفاده کنید. اما اگر استفاده از دارو را به‌طور کلی فراموش کردید و زمان خوردن دوز بعدی فرا رسید، از مصرف همزمان دو دوز خودداری کنید.

نحوه متوقف کردن مصرف دارو کوتریموکسازول

زمان و نحوه متوقف کردن مصرف این دارو باید با نظر پزشک معالج انجام شود. دوره درمان خود را کامل کنید و حتی در صورت بهبود علائم بیماری از قطع خودسرانه کوتریموکسازول بپرهیزید، زیرا ممکن است عامل ایجاد بیماری به‌طور کامل از بین نرفته باشد.

مصرف زیاد دارو کوتریموکسازول

از مصرف زیاد این دارو (بیش از تجویز پزشک) پرهیز کنید، زیرا منجر به علائمی مانند سرگیجه، افزایش ضربان قلب و یا در موارد شدیدتر منجر به تشنج و از دست دادن هوشیاری می‌شود. در صورت مشاهده هر کدام از علائم مسمومیت دارویی با کوتریموکسازول، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

عوارض مصرف دارو کوتریموکسازول

مصرف داروی کوتریموکسازول ممکن است منجر به عوارض زیر شود. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، به پزشک اطلاع دهید.

حالت تهوع
استفراغ
سردرد و سرگیجه
اسهال
ناراحتی معده
از دست دادن اشتها

برخی عوارض مصرف کوتریموکسازول جدی‌تر هستند و در صورت مشاهده آن‌ها باید مصرف دارو قطع و به پزشک مراجعه شود.

درد مفصل
کاهش شنوایی
بثورات پوستی
خارش یا کهیر
زردی پوست یا چشم‌ها
گلودرد
تورم زبان، لثه‌ها و صورت
مشکل در تنفس
کبود شدگی غیر معمول

مصرف کوتریموکسازول در دوران بارداری

مصرف این دارو در دوران بارداری منع شده است، زیرا امکان آسیب رسیدن به جنین وجود دارد. نقص قلبی عروقی و همچنین لوله عصبی از جمله عوارض مصرف این دارو بر جنین خواهد بود. همچنین دقت داشته باشید که مصرف کوتریموکسازول در سه ماهه اولی بارداری خطرات بیشتری در پی خواهد داشت.

مصرف کوتریموکسازول در دوران شیردهی

مصرف این دارو در دوران شیردهی ممنوع شده است، زیرا به شیر مادر وارد شده و به بدن نوزاد منتقل می‌شود. ورود کوتریموکسازول به بدن نوزاد خطرناک خواهد بود. در نتیجه استفاده از این دارو در دوران شیردهی منوط به تجویز پزشک است و تنها در موارد خاص انجام می‌شود.

تاثیر کوتریموکسازول در باروری

بر اساس تحقیقات صورت گرفته شده، مصرف کوتریموکسازول ممکن است باعث کاهش انگیزش و عملکرد جنسی مردان شود. همچنین این دارو با تاثیر مستقیم بر بافت بیضه موجب کاهش سلول‌های سرتولی (یکی از مهم‌ترین سلول‌های بیضه) می‌شود؛ پس در این رابطه با پزشک مشورت کنید.

تداخلات دارویی

اگر در حال مصرف دارویی خاص هستید، در هنگام تجویز کوتریموکسازول آن را به پزشک اطلاع دهید. کوتریموکسازول با داروهای زیر تداخل دارد:

داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای
داروهای کاهنده قند خون خوراکی
داکتینومایسین (اکتینو مایسین دی)
روزیگلیتازون
فنی توئین
سیرولیموس
وارفارین
آمانتادین
متی کلروتیازید
ایندومتاسین
سیکلوسپورین
فنین دیون

سوالات متداول درباره کوتریموکسازول

کوتریموکسازول را در چه شرایطی باید نگهداری کرد؟

دارو را در بسته‌بندی آن و در دمای اتاق به دور از نور خورشید و یا گرمای زیاد نگهداری کنید.

چه داروهایی هم گروه کوتریموکسازول هستند؟

داروهای سولفادیازین، سولفاسالازین و تریپل سولفا به‌عنوان هم گروه‌های کوتریموکسازول شناخته می‌شوند.

آیا در هنگام مصرف دارو کوتریموکسازول باید رژیم غذایی خاصی را رعایت کرد؟

در طول دوره مصرف کوتریموکسازول می‌توان از غذاهای مختلف استفاده کرد. دقت داشته باشید که باید به میزان کافی آب بنوشید.

سخن پایانی

در این مقاله به معرفی معرفی داروی کوتریموکسازول، میزان و نحوه مصرف دارو و همچنین عوارض آن پرداختیم. شما می‌توانید برای دریافت مشاوره آنلاین و تلفنی با پزشک و یا روان‌شناس، از سرویس پزشک و مشاور داروباکس استفاده کنید. همچنین امکان خرید دارو با استفاده از سرویس داروخانه داروباکس برای همه افراد وجود دارد.

دارو کوتریموکسازول چیست؟