دلایل تیرگی و سیاهی دور چشم چیست؟ 

سیاهی زیر چشم یک شکایت رایج در بین افراد در هر سن و جنسیتی است. احتمالا شما هم وقتی با دقت به صورت‌تان در آیینه نگاه می‌کنید، تیرگی و سیاهی دور چشم‌‌هایتان می‌بینید. خبر خوب اینکه اصلا نیازی نیست نگران سلامتی‌تان باشید و این حلقه‌های تیره زیر چشم هیچ ضرری برای بدن شما ندارند. در واقع سیاهی‌ها و تیرگی‌های دور چشم مشکلی نیستند که حتما باید برطرف شوند. اصلا ایرادی ندارد که کاری به‌کارشان نداشته باشید. با این‌حال بیشتر افراد در مورد ظاهر سیاهی دور چشم‌شان نگرانی دارند و می‌خواهند چهره جوان‌تر و شاداب‌تری داشته باشند. لزومی ندارد که برای تغییر دائمی ظاهر خود از جمله از بین بردن سیاهی زیر چشم‌ها فشاری احساس کنید، اما اگر شما هم می‌خواهید زیبایی و جوانی‌تان را حفظ کنید، می‌توانید در این مقاله راهکار مقابله و درمان تیرگی دور چشم را بخوانید.

منظور از تیرگی و سیاهی دور چشم چیست؟

تیرگی و سیاهی دور چشم درواقع حلقه‌های تیره زیر چشم هستند که باعث می‌شوند رنگ ناحیه پوست زیر چشم تیر‌ه‌تر از بقیه صورت باشد. معمولا ناحیه زیر چشم به‌دلیل انقباض رگ‌های خونی که باعث ایجاد هیپرپیگمانتاسیون یا نازک شدن پوست اطراف چشم می‌شود، می‌تواند تیره‌تر به نظر برسد. این تیرگی بسته به رنگ طبیعی پوست ممکن است آبی، بنفش، قهوه‌ای تیره یا سیاه دیده شود. 

سیاهی زیر چشم خیلی وقت‌ها دائمی نیست. یعنی حلقه‌های تیره پایین چشم ممکن است هرچند وقت‌ یک بار بیایند و بروند. مدت زمان این تیرگی‌ها به عوامل زیادی بستگی دارد. حتی زمان‌هایی وجود دارد که حلقه‌های زیر چشم روشن‌تر یا تیره‌تر می‌شوند. 

خوشبختانه تیرگی و سیاهی زیر چشم معمولا نشانه‌ای از یک مشکل پزشکی نیست. با این‌حال ممکن است شما را خسته یا مسن‌تر از آنچه هستید نشان بدهد. برای همین تقریبا بیشتر افراد که درگیر سیاهی دور چشم هستند می‌خواهند با از بین بردن آن‌ها ظاهر خود را بهتر و زیبایی‌شان را حفظ کنند.

علت تیرگی و سیاهی دور چشم چیست؟

سیاهی زیر چشم دلایل زیادی دارد. در بیشتر مواقع سیاهی زیر چشم به دلیل خستگی ایجاد می‌شود. گاهی اوقات، تیرگی‌های زیر چشم فقط سایه‌هایی هستند که توسط پلک‌های پف کرده یا گودی‌های زیر چشم به‌عنوان بخشی طبیعی از افزایش سن ایجاد شده‌اند. البته برخی افراد نیز به دلیل ژنتیکی و به‌طور طبیعی زیر چشم حلقه‌های تیره‌تری دارند.

به‌طور کلی دلایل اصلی سیاهی و تیرگی دور چشم عبارتند از:

• افزایش سن

یکی از شایع‌ترین دلایل سیاهی دور چشم افزایش سن و پیری است. با افزایش سن، بدن چربی و کلاژن کمتری می‌سازد و به همین دلیل پوست زیر چشم شروع به شل شدن و نازک شدن می‌کند، بنابراین رگ‌های خونی قرمز مایل به آبی زیر پوست بیشتر نمایان می‌شوند. همین عامل می‌تواند ظاهر زیر چشم را تیره کند. همچنین ممکن است با افزایش سن، نواحی توخالی -به‌نام گودی- در زیر چشم ایجاد شود که ظاهر پف کرده چشم را افزایش می‌دهند.

• ژنتیک و وراثت

سابقه خانوادگی نیز در ایجاد حلقه‌های سیاه زیر چشم نقش دارد. درواقع تیرگی دور چشم می‌تواند یک ویژگی ارثی باشد که از همان دوران کودکی هم دیده می‌شود. البته با گذشت زمان، این حلقه‌های تیره ممکن است روشن یا تیره‌تر شوند.

• خواب زیاد یا بی‌خوابی

خواب زیاد و خستگی مفرط، هر دو می‌‌توانند دلیلی برای تیرگی دور چشم باشند.  نداشتن خواب مناسب و کافی می‌تواند باعث تیرگی و رنگ‌پریدگی پوست شود. بنابراین بافت‌های تیره و رگ‌های خونی زیر چشم هم برجسته‌تر می‌شود و پررنگ‌تر دیده خواهند شد.

کمبود خواب همچنین می‌تواند باعث پف کردن چشم‌ها شود. همان‌طور که گفته شد خیلی وقت‌ها تیرگی‌های دور چشم‌ها در واقع سایه‌هایی هستند که توسط پلک‌های پف‌کرده ایجاد شده‌اند.

• خستگی چشم

خیره شدن طولانی‌مدت به صفحه تلویزیون یا کامپیوتر فشار زیادی روی چشم‌ها وارد می‌کند. این فشار و خستگی می‌تواند رگ‌های خونی اطراف چشم را بزرگ کند. در نتیجه، پوست اطراف چشم هم تیره‌تر دیده می‌شود. 

• کم آبی بدن

کم آبی یکی از دلایل رایج سیاهی دور چشم است. هنگامی که بدن به‌خوبی هیدراته نمی‌شود، پوست زیر چشم شروع به کدر شدن می‌کند و چشم‌ها گودرفته به نظر می‌رسد. دلیل این اتفاق هم نزدیکی چشم‌ها به استخوان زیرین است.

• قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید

قرار گرفتن در معرض نور خورشید می‌تواند باعث شود بدن شما ملانین اضافی تولید کند. ملانین رنگدانه‌ای است که به پوست رنگ می‌دهد تا اثرات منفی تشعشعات نور خورشید را کمتر کند. بنابراین دریافت نور آفتاب بیش از حد (هایپرپیگمانتاسیون) می‌تواند باعث افزایش رنگدانه در پوست و تیره شدن دور چشم‌ها شود.

• آلرژی

واکنش‌های آلرژیک و خشکی چشم هم می‌تواند محرک سیاهی دور چشم باشد. هنگامی که شما یک واکنش آلرژیک دارید، بدن شما هیستامین آزاد می‌کند تا با مهاجم مبارزه کند. همین هم باعث علائم متعددی از جمله خارش، قرمزی و پف چشم می‌شود. هیستامین‌ها همچنین باعث می‌شوند رگ‌های خونی گشاد شده و زیر پوست شما بیشتر نمایان شوند.

درضمن آلرژی می‌تواند میل به مالش و خارش پوست اطراف چشم را افزایش بدهد. همین خاراندن و مالش چشم‌ها می‌تواند علائم را بدتر کند و باعث التهاب، تورم و شکستگی عروق خونی شود و سایه‌های تیره در زیر چشم‌ها ایجاد شود.

• برخی بیماری‌ها و شرایط پزشکی خاص

علاوه بر همه موارد طبیعی گفته شده بالا، برخی بیماری‌ها هم هستند که می‌توانند باعث تیرگی و سیاهی دور چشم‌ شوند. مثلا درماتیت آتوپیک (اگزما) و درماتیت تماسی می‌توانند باعث گشاد شدن عروق خونی زیر چشم شوند. در نتیجه پوست زیر چشم ممکن است تیره‌تر دیده شود.

برخی شرایط پزشکی دیگر مانند بیماری تیروئید، کم خونی، رینیت آلرژیک (تب یونجه)، بی‌نظمی رنگدانه‌های پوست یا استفاده از قطره‌های چشمی درمانی برای گلوکوم، مانند بیماتوپروست هم می‌توانند منجر به سیاهی زیر چشم شوند.

درضمن سبک زندگی و عواملی مثل استرس، مصرف بیش از حد الکل و سیگار کشیدن هم ممکن است روی عروق خونی و رنگ‌دانه‌های پوست زیر چشم اثر بگذارند و باعث سیاهی زیر چشم شوند.

چرا برخی نوزادان یا کودکان زیر چشمان خود حلقه‌های سیاه دارند؟

نوزادان و کودکان هم ممکن است به همان دلایلی که درباره بزرگسالان گفته شد، در زیر چشم خود حلقه‌های تیره داشته باشند. مخصوصا که پوست زیر چشم آن‌ها نازک و حساس است و معمولا رگ‌های خونی آن‌ها بیشتر نمایان می‌شود. البته گاهی هم سیاهی زیر چشم کودک به‌دلیل یک بیماری جزئی مانند سرماخوردگی، آنفولانزا یا عفونت گوش است. اگر نگران سیاهی زیر چشم کودک‌تان هستید، با مراکز مراقبت‌های بهداشتی و پزشک او صحبت کنید.

چه کسانی بیشتر درگیر سیاهی دور چشم می‌شوند؟

حلقه‌های سیاه زیر چشم می‌تواند در افراد مختلف در هر سن، نژاد و جنسیتی به‌وجود بیاید. همه انواع پوست هم می‌توانند در سطوح مختلفی درگیر حلقه‌های تیره در زیر چشم شوند. با این حال سیاهی زیر چشم معمولا در گروه‌های خاصی از افراد شایع‌تر است:

1. افراد مسن: همان‌طور که گفته شد از دست دادن بافت چربی و نازک شدن پوست اطراف چشم بخشی از روند پیری است. این تغییرات می‌تواند باعث شود که حلقه‌های سیاه زیر چشم در افراد مسن‌تر مشخص‌تر به نظر برسند. 
2. افراد با رنگ پوست تیره‌تر: معمولا حلقه‌های تیره دور چشم در افرادی که رنگ پوست تیره‌تر دارند بیشتر دیده می‌شود. احتمالا دلیل این موضوع تفاوت در میزان رنگدانه‌های پوست باشد.
3. افرادی که سابقه خانوادگی سیاهی زیر چشم دارند: اشاره کردیم که سیاهی دور چشم می‌تواند ارثی باشد. اگر فردی از یک خانواده زیر چشمان خود حلقه‌های تیره داشته باشد، احتمال اینکه در دیگر اعضای خانواده هم تیرگی دور چشم دیده شود، بالاتر می‌رود.

چگونه می‌توان از سیاهی زیر چشم جلوگیری کرد؟

همیشه نمی‌توان از سیاهی دور چشم جلوگیری کرد. چون به‌هرحال با بالاتر رفتن سن احتمالا کم یا زیاد، حلقه‌های تیره زیر چشم هم در صورت شما خودشان را نشان ‌می‌دهند. منتها با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی می‌توانید تا حدودی از بروز سیاهی دور چشم جلوگیری کنید یا دست‌کم تا جای ممکن آن را به تاخیر بیندازید. مثلا:

• برنامه خواب خود را تنظیم کنید: سعی کنید همیشه به موقع بخوابید و مطمئن شوید که هر شب حداقل هفت ساعت می‌خوابید.
• استرس خود را کاهش دهید: راه‌های سالمی برای مدیریت استرس خود پیدا کنید، مانند یوگا یا دیگر روش‌های مراقبت از خود.
• از چشم‌ها و پوست صورت‌تان در برابر نور خورشید محافظت کنید: استفاده از عینک آفتابی محافظ UV که دور چشم را می‌پوشاند و استفاده از کرم ضد آفتاب دور چشم می‌تواند به جلوگیری یا کاهش سیاهی دور چشم کمک کند.
• مصرف سیگار را ترک کنید و مصرف الکل را کاهش دهید: سیگار کشیدن و مصرف بیش از حد الکل می‌تواند روند پیری بدن را تسریع کند و ممکن است میزان سیاهی دور چشم را افزایش دهد. الکل زیاد همچنین می‌تواند باعث کاهش گردش خون شود که خود می‌تواند حلقه‌های تیره در اطراف چشم‌ها ایجاد کند.

یادتان باشد در بیشتر مواقع تیرگی و سیاهی دور چشم فقط نشان‌دهنده نیاز به تغییرات سبک زندگی، مانند بهبود عادات خواب یا رژیم غذایی است. پس اگر ظاهری شاداب‌تر می‌خواهید حتما این نکات را جدی بگیرید.

درمان‌‌های خانگی رفع سیاهی زیر چشم کدامند؟

درمان‌های خانگی ممکن است تنها چیزی باشد که برای بهبود سیاهی زیر چشم‌هایتان نیاز دارید. خبر خوب اینکه کارهای زیادی وجود دارد که می‌توانید خودتان در خانه انجام دهید تا از شر سیاهی زیر چشم خلاص شوید. اگرچه برخی از این درمان‌ها از نظر علمی اثبات نشده‌اند، اما ارزش امتحان کردن را دارند، زیرا هم ارزان هستند و هم عوارض جانبی ندارند.

معمولا حلقه‌های تیره خفیف تا متوسط دور چشم‌ها با درمان‌های ساده زیر بهبود پیدا می‌کنند:

• به میزان کافی بخوابید: 

کمبود خواب ممکن است باعث رنگ پریدگی پوست شما شود و سیاهی دور چشم را آشکارتر کند. پس سعی کنید هر شب حداقل هفت ساعت بخوابید تا از ایجاد سیاهی و تیرگی در اطراف چشم جلوگیری کنید.

• به‌اندازه کافی آب بنوشید:

هیدراته نگه داشتن بدن می‌تواند کمک بزرگی برای کم‌رنگ کردن تیرگی‌های دور چشم باشد. تلاش کنید هر روز به میزان مناسبی آب بنوشید. البته سایر مایعات مثل شیر، چای و آب میوه هم منبع خوبی برای تامین آب بدن محسوب می‌شوند. همچنین خوردن میوه و سبزیجات هم به میزان مایعات بدن می‌افزاید.

• از بالش‌های بیشتری استفاده کنید: 

برای جلوگیری از جمع شدن مایعات زیر چشم در شب، سر خود را با چند بالش اضافی بالا ببرید. این کار می‌تواند به جلوگیری از پف‌کردگی چشم‌ها کمک کند.

• کمپرس سرد روی چشم‌ها بگذارید: 

گاهی اوقات رگ‌های خونی گشادشده می‌توانند ناحیه زیر چشم شما را تیره کنند. کمپرس سرد می‌تواند باعث انقباض رگ‌های خونی شود و سیاهی دور چشم را کمتر کند. مثلا می‌توانید قاشق‌های سرد را روی چشمان خود قرار دهید. یا از یک کیسه‌ نخود فرنگی یخ‌زده که در پارچه‌ای نرم پیچیده شده استفاده کنید. این کار می‌تواند پف پلک و سیاهی دور چشم را کاهش بدهد.

• خیار روی چشم‌هایتان بگذارید: 

برش‌های ضخیم و سرد خیار را روی چشمان خود قرار دهید. کافی‌ست تا این برش‌ها را به مدت ۱۰ دقیقه روی حلقه‌های تیره قرار دهید و سپس محل را با آب بشویید. این درمان را دو بار در روز تکرار کنید. خیار سرشار از آب و ویتامین C است و این کار می‌تواند به رفع پف‌کردگی چشم‌ها کمک کند.

• صورت‌تان را ماساژ دهید:

گردش خون ضعیف در اطراف چشم می‌تواند باعث ایجاد حلقه‌های تیره در زیر چشم‌ها شود. ماساژ ملایم دور چشم از طریق صورت می‌تواند به بهبود گردش خون کمک کند.

• چای کیسه‌ای سرد زیر چشم‌ها قرار دهید:

چای حاوی کافئین و آنتی اکسیدان‌ است که می‌تواند به تحریک گردش خون، کوچک‌شدن رگ‌های خونی و کاهش تجمع مایعات زیر پوست کمک کند. دو کیسه چای سیاه یا سبز را به مدت پنج دقیقه در آب داغ خیس کنید، سپس آن‌ها را به مدت 15 تا 20 دقیقه در یخچال قرار دهید. هنگامی که کیسه‌های چای سرد شدند، آن‌ها را به مدت 10 تا 20 دقیقه روی چشم‌های بسته خود قرار دهید. در پایان هم چشمان خود را با آب خنک بشویید.

• کرم‌های دور چشم را امتحان کنید:

کرم‌های دور چشم زیادی در بازار وجود دارد. مثلا بسیاری از مرطوب‌کننده‌ها می‌توانند با آبرسانی و صاف کردن پوست اطراف چشم، سیاهی دور چشم را کاهش دهند. بسیاری از این کرم‌ها حاوی کافئین، ویتامین E، آلوئه‌ورا، اسید هیالورونیک و رتینول هستند.

• روغن بادام و ویتامین E استفاده کنید:

می‌توانید مقادیر مساوی روغن بادام و ویتامین E را مخلوط کنید و سپس، درست قبل از خواب، به آرامی مخلوط را روی حلقه‌های تیره دور چشم ماساژ دهید. هنگام صبح هم محل را با آب سرد بشویید. این کار را هر شب تکرار کنید تا حلقه‌های تیره ناپدید شوند.

• پد حاوی ویتامین K زیر چشم‌ها بگذارید:

قرار دادن یک پد حاوی مخلوطی از کافئین و ویتامین K در زیر چشم هم می‌تواند منجر به کاهش عمق چین و چروک و سیاهی دور چشم شود.

• تیرگی‌های دور چشم‌ها را با آرایش پنهان کنید:

آرایش کردن سیاهی دور چشم را از بین نمی‌برد، اما می‌توانید از کانسیلر زیر چشم و دور چشم استفاده کنید تا رنگ پوستتان را با هم ترکیب کنید و حلقه‌های تیره دور چشم‌تان را بپوشانید. البته مانند هر درمان موضعی یا آرایشی، احتمال تحریک یا واکنش آلرژیک وجود دارد. در صورت مشاهده هرگونه عوارض جانبی، مصرف کانسیلر را متوقف کرده و با پزشک مشورت کنید.

چه گزینه‌های درمانی پزشکی برای درمان سیاهی زیر چشم وجود دارد؟

بسته به علت ایجاد سیاهی و تیرگی زیر چشم، پزشک ممکن است کرم‌های موضعی یا ترکیبی از درمان‌ها را برای کاهش تغییر رنگ توصیه کند. 

اصلی‌ترین گزینه‌های درمانی پزشکی برای سیاهی دور چشم شامل موارد زیر می‌شود:

• کرم‌های موضعی و روشن‌کننده‌ها

کرم‌های موضعی مانند ویتامین C و کرم‌های روشن‌کننده پوست مانند هیدروکینون و ترتینوئین یا ترکیبی از هر دو می‌توانند به روشن کردن سیاهی زیر چشم کمک کنند. لوسیون 10 درصد ویتامین C می‌تواند طی شش ماه به رفع تیرگی زیر چشم کمک و سیاهی دور چشم را درمان کند.

کرم‌های روشن‌کننده نیز می‌توانند به کاهش هایپرپیگمانتاسیون کمک کنند و تیرگی‌های دور چشم را از بین ببرند. یک کرم روشن‌کننده پوست می‌تواند حاوی اسید آزلائیک (Azelaic acid)، اسید کوجیک (Kojic acid)، اسید گلیکولیک یا هیدروکینون باشد. البته باید دست‌کم برای سه ماه از هیدروکینون استفاده کنید تا اثر آن قابل مشاهده باشد.

همان‌طور که گفته شد برخی از این کرم‌ها در فرمول‌هایی با درصد کمتری از مواد موثره، بدون نسخه در دسترس هستند.

• لایه‌برداری شیمیایی: 

لایه‌برداری شیمیایی، با استفاده از اسیدهای آلفا هیدروکسی، مانند اسید گلیکولیک، می‌تواند به کاهش رنگدانه زیر چشم و روشن شدن هایپرپیگمانتاسیون زیر چشم کمک کند. معمولاً لایه‌بردار شیمیایی شامل اسید گلیکولیک، اسید رتینوئیک یا هیدروکینون می‌شود. روش دیگر لایه‌برداری شیمیایی هم لایه‌برداری جسنر است که با استفاده از ترکیبی از اسید سالیسیلیک، اسید لاکتیک و رزورسینول انجام می‌شود.

گاهی افراد برای گرفتن تاثیر بهتر همزمان از لایه‌بردارهای شیمیایی و کرم‌های موضعی استفاده کنند.

• لیزر درمانی: 

لیزر درمانی می‌تواند به جوان‌سازی و سفت شدن پوست کمک کند. روش‌های لیزر درمانی غیرتهاجمی عبارتند از: لیزرهای رنگی پالسی و دایود.

در درمان‌های لیزری از انرژی گرمایی برای تبخیر سلول‌های آسیب دیده استفاده می‌شود. در این روش رنگدانه تیره زیر چشم هدف قرار می‌گیرد. این کار علاوه بر روشن کردن تیرگی‌های پوست، می‌تواند باعث ایجاد کلاژن جدید نیز بشود.

• تزریق پرکننده‌های بافت (Tissue fillers): 

اگر نازک شدن پوست یا از دست دادن بافت چربی باعث سیاهی زیر چشم شده باشد، تزریق یک پرکننده مانند ژل هیالورونیک اسید (Restylane یا Juvederm) در ناحیه زیر چشم یک گزینه بسیار مناسب برای درمان است. پرکننده‌های تزریقی مانند ژل هیالورونیک اسید می‌توانند حجم چربی زیر پوست را افزایش داده و به صاف شدن پوست کمک کنند. درواقع این روش با پنهان کردن رگ‌های خونی و کم‌رنگ‌تر کردن ملانین تغییر رنگ پوست زیر چشم را از بین می‌برد.

البته تزریق پرکننده پوستی باید حتما توسط چشم پزشک، متخصص پوست، جراح پلاستیک یا ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی آموزش دیده به بافت زیر چشم تزریق شود.

• جراحی بلفاروپلاستی (Blepharoplasty):

معمولا این جراحی برای زمانی تجویز می‌شود که سیاهی دور چشم ناشی از رسوب چربی یا پوست اضافی در اطراف چشم باشد. بنابراین در این روش چربی و پوست اضافی از ناحیه زیر چشم (پلک تحتانی) برداشته می‌شود. درواقع بلفاروپلاستی می‌تواند سایه ایجاد شده توسط پلک تحتانی را کاهش دهد و حلقه‌های تیره زیر چشم را کم‌رنگ کند.

این روش نیز باید حتما توسط جراح پلاستیک، جراح اکولوپلاستیک یا جراح پوست انجام شود.

• تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (PRP):

 تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) هم می‌تواند پوست اطراف چشم را ترمیم و سرعت رشد رگ‌های خونی و کلاژن‌سازی پوست این ناحیه را تقویت کنند.

علاوه بر این روش‌ها ممکن است پزشک شما بخواهد از ایمپلنت‌های جراحی با چربی یا محصولات مصنوعی یا کربوکسی‌تراپی برای افزایش جریان خون در ناحیه زیر چشم استفاده کند. بهتر است تصمیم‌گیری درباره روش کار و انتخاب گزینه درمانی را به پزشک بسپارید و به او اعتماد کنید.

فراموش هم نکنید که این درمان‌های پزشکی تهاجمی می‌توانند گران یا دردناک باشند و احتمالا به زمان بهبودی طولانی نیاز خواهند داشت.

چه زمانی باید برای سیاهی زیر چشم به پزشک مراجعه کرد؟

سیاهی زیر چشم معمولا یک مشکل پزشکی نیست. اما اگر تغییر رنگ و تورم فقط در زیر یک چشم دیده شده و با گذشت زمان هم بدتر شود، حتما به پزشک مراجعه کنید. 

اگر هم راه‌حلی ماندگارتر از کانسیلرها و کرم‌های بدون نسخه برای درمان تیرگی زیر چشم‌تان می‌خواهید، برای مشاوره به یک متخصص پوست مراجعه کنید.