اطلاعات تخصصی

موارد مصرف گل گاوزبان

نام علمی گیاه:Echium amoenum

نام انگلیسی:Viper,s bugloss

نام فارسی: گل گاوزبان ایرانی

تاریخ به روز رسانی: ۱۳۹۵/۰۸/۰۶

توسط گروه تحقیقات گیاهان دارویی دارویاب

اثرات درمانی : قسمت های مورد استفاده ی گل گاوزبان،گل،برگ و سرشاخه های گلدار آن است.این گیاه دارای اثرات درمانی نرم کننده،عرق آور، مدر،آرامبخش و کم کننده ی سموم خون است.گل گاوزبان باعث تقویت عملکرد کلیه،کنترل بی اختیاری ادرار، رفع احتقان و تورم کلیه می شود.مصرف حداقل 5 تا 7 روز از دمکرده ی 70 گرم گل گاوزبان در نیم لیتر آب به میزان 2 تا 3 فنجان در صبح و عصر اثرات درمانی نام برده را اعمال می کند (8).این اثرات مربوط به وجود اسیدهای چرب غیراشباع در گیاه است.اسید گاما لینولئیک موجود در گل گاوزبان دارای اثرات فیزیولوژیک زیادی مثل حفظ غشاء سلول و تنظیم متابولیسم کلسترول، کاهش LDL سرم خون، بهبود زخم و التهاب و بهبود بیماری های پوستی می باشد.تأثیر خوراکی این گیاه نیز در صورت مصرف مداوم بعد از 5 تا 7 روز ظاهر می شود (9).از نظر طب سنتی گل و برگ این گیاه با طبیعت گرم دارای اثر نشاط آور،مقوی عمومی و شاداب کننده ی رخسار می باشد.از قسمت گل این گیاه در ساخت شربت سرماخوردگی استفاده می شود و همچنین برگ پخته ی آن به صورت اسفناج مصرف می گردد.مصرف گل گاوزبان به همراه مخلوط با لیموعمانی برای کاهش ضربان قلب مناسب است (10).

مکانیسم اثر گل گاوزبان

آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر :

تحقیقات نشان می دهد،عصاره ی آبی گل گاوزبان دارویی مؤثر و بی خطر برای درمان بیماران مبتلا به اختلال وسواسی- اجباری می باشد (11).اثر هیپولپیدمیک فلاونوئیدهای موجود در در گل گاوزبان و قابلیت از بین بردن رادیکال های آزاد و خواص آنتی اکسیدانی نیز طی مطالعات مختلف نشان داده شده است.ترکیبات قلیایی،گلیکوزید پیرولیزیدین و لیپیدهای مفید موجود در بخش های مختلف گل گاوزبان دارای فعالیت آنتی اکسیدانی،حفاظت کننده ی مخاط معده،کاهش دهنده ی قند خون و خواص تعدیل کننده ی عوارض قلبی- عروقی آن تأیید شده است (15-12).گل گاوزبان از مهمترین گیاهان دارویی در طب سنتی ایران به شمار می رود و گل های آن دارای اثرات ضد التهابی، ضد دردی، ضد اضطراب و ضد افسردگی می باشد.و در تحقیقات ثابت شده است که این گیاه حاوی مقادیر زیادی فلاونوئید است که با اتصال به گیرنده های بنزودیازپینی می تواند اثرات مشابه آن ها ایجاد نماید.همچنین برطرف کننده ی تپش قلب بوده و در بیماران کلیوی مؤثر می باشد و اثرات ضد میکروبی و ضد سرطانی آن به اثبات رسیده است (13،16).مطالعات نشان می دهد که لینولئیک اسید موجود در گل گاوزبان سبب افزایش وزن و رزمارینیک اسید سبب اثرات ضد دیابتی در موش های صحرایی شده و قادر است قند خون موش های دیابتی را کاهش دهد.بنابراین این گیاه با ترکیبات آنتی اکسیدانی از طریق مقابله با استرس اکسیداتیو ناشی از هیپرگلیسمی دیابتی،در بهبود این بیماری مؤثر باشد (17،18).

فارماکوکینتیک گل گاوزبان

ترکیبات اصلی و دارویی این گیاه :

گلبرگ های گیاه گاوزبان دارای مقادیر مختلفی از فلاونوئیدها،ساپونین،ترکیبات پلی فنولی،ترکیبات آنتی اکسیدانی،موسیلاژ و مقادیر جزیی آلکالوئید (از نوع پیرولیزیدین)، اسید چرب امگا 3 و امگا 6 می باشد.وجود ترکیباتی از قبیل نیترات پتاسیم و نمک های کلسیمی نیز در این گونه به اثبات رسیده است (3-1).همچنین گل گاوزبان ایرانی منبع غنی از رزمارینیک اسید است (4).این گیاه منبع غنی از اسیدهای چرب ضروری (EFA) و گروه اسیدهای امگا یا اسید گاما لینولنیک (GLA) می باشد (5،6).فیتواسترول ها به مقدار زیاد در روغن های گونه ی گیاهی از جمله جنس گل گاوزبان (Echium) یافت می شود.همچنین بتا- سیتواسترول و کمپسترول به عنوان استرول های اصلی شناسایی شده اند (7).بررسی آزمایشگاهی عصاره ی این گیاه، دارا بودن قند،فلاونوئیدهای متصل به قند،گلیسیرول و ویتامین E را تأیید نموده است (5).

هشدار ها گل گاوزبان

احتیاط مصرف در این گیاه :

این گیاه به دلیل داشتن ترکیبات آلکالوئیدی برای زنان باردار مضر می باشد.همچنین استفاده ی بیش از حد از گل گاوزبان با دوزهای بالا سبب آسیب به سلول های کبدی می شود (11).

توصیه های دارویی گل گاوزبان

منابع

1-Saiah Bargard M, Asadi M, Amini h, Saiah M,Akhondzadeh Sh, Kamali nejad, M. Efficacy of aqueous extract of Echium amoenum L In the treatment of mild to moderate major depressive disorder:a randomized double blind clinical trial. J Med Plants 2004; 10: 61-8.

2-Naderi HM, Rezaee MB. Primory phytochemical investigation of Echium amoenum.Ir J Med Aroma Plants Res. 2004; 20: 377-83.

3-Abolhassani M, Antiviral activity of borage (Echium amoenum). J Arch Med Sci. 2010; 6: 366-369.

4-Mehrabani M, Ghannadi A, Sajjadi E,Ghassemi N, Shams-Ardakani M.R. Toxic Pyrrolizidine alkaloids of Echium amoenum Fisch. & Mey. J DARU. 2006; 14: 122-7.

5-Chung S, Kong S, Seogn KY. Gamma Linolenic Acids in B.O reverse epidermal Hyperproliferation in Guinea Pigs. J Natr 2002 Oct; 132 (10): 3090-3094.

6-Tolleson A, and Fritz A. Borage Oil: an effective new treatment for infant seborrheic dermatitis. Br J Dermatol 1998, (129): 95-99.

7-Guil-Guerrero,J.L., Lopez-Martinez, J.C., GomezMercado, F. and Campra-Madrid, P., 2006. Gammal linolenic and stearidonic acids from Moroccan (Boraginaceae). European Journal of Lipid Science and Technology, 108: 43-47.

8-A Note about Groupings, A Multi, interactive listing of Herbs & their uses,www.ladygray.com/herbal /formulary. htm, 2002.

9-Frithz A, Tollesson A. Essential fatty acids in preparations for treat eczema. Sweden Patent 2000; (20): 1304-1308.

10-Naderi Hagy Bagher Candy M,Rezaee M.B, Primory Phytochemical investigation of Echium amoenium, Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants Research, Vol. 20 No. (3), 377-383 (2004).

11-سیاح برگرد،م.بوستانی،ح.،سیاح،م.،فضیله،ف.،کمال نژاد،م.،آخوند زاده،ش،1384،اثر بخشی عصاره ی گل گاوزبان ایرانی (Echium amoenum) در درمان اختلالی- وسواسی اجباری،فصلنامه گیاهان دارویی،دوره 4.شماره 15-صفحه 43.

12-Roeder E. Medicinal plants in China containing pyrrolizidine alkaloids. Pharmazie2000;55:711-26.

13-Ranjbar A, Malekirad AA, Vakilian K, Khorami S, Safarabadi M, Shahmoradi A, et al. Antioxidant activity of Iranian Echium amoenum fisch and amp C.A.Mey flower decoction in humans a cross-sectional before/after clinical trial. Evid Based Complement Altern Med 2006; 3:469-73.

14-Ahmed M, Saleh O, Tamimi GM. Effect of Anchusastrigosa root aqueous extract on gastric ethanol induced ulcer in laboratory animals. J Enthnopharm1998; 60:189-98.

15-Cheraghi J.The Effects of Hydroalcoholic Borage Extract on Serum Lipid Profile in Mice and Comparison with Lovastatin.sjimu.2016;24 (3):1-9.

16-Amirghofran Z, Azadbakht M, Keshavarzi F.Echium amoenum stimulate of lymphocyte proliferation and inhibit of humoral antibody synthesis. Ir J Med Science. 2000; 25: 119-24.

17-Coulson CB , Evanc RA. The effect of saponin, sterols and linoleic acid on the weight increase of growing rats. BR J Nutr 1960; 14: 121-34.

18-Sadeghzadeh F, Eidi A, Parivar K, et al. Hypoglycemic Effect of Alcoholic Extract of Salvia nemorosa in Normal and Diabetic Male Rats. Pejouhesh 2008; 32 (3): 233-238. Persian].