لوپوس چیست؟

لوپوس (Lupus) نوعی بیماری خود ایمنی است که طی آن سیستم دفاعی بدن به سلول‌ها و بافت نرم خود مانند پوست حمله می‌کند. التهاب ناشی از لوپوس می‌تواند اعضای مختلفی از بدن مانند مفاصل، پوست، کلیه‌ها، سلول‌های خون، مغز، قلب و ریه‌ها را درگیر کند.

تشخیص بیماری لوپوس به علت شباهت زیاد علائم آن با دیگر بیماری‌ها سخت است اما از علائم شدید لوپوس می‌توان به خارش پوست صورت و قرمز شدن گونه‌ها به شکل بال‌های پروانه اشاره کرد.

برخی افراد با پیش‌زمینهٔ ابتلا به لوپوس متولد می‌شوند که می‌تواند عامل ایجاد این بیماری در بدن آن‌ها به واسطه عفونت‌ها،‌ مصرف برخی داروها و یا حتی نور آفتاب فعال شود.

علائم بیماری لوپوس

هیچ کدام از مبتلایان به لوپوس علائم یکسانی ندارند. نشانه‌ها و علائم بیماری لوپوس ممکن است به صورت ناگهانی یا به صورت تدریجی و آهسته پیشرفت کند. این علائم می‌توانند خفیف یا شدید بوده و موقت یا دائمی باشند. بیشتر افرادی که مبتلا به بیماری لوپوس هستند درگیر عامل خفیفی به نام شعله می‌شوند که در آن علائم بیماری برای مدتی شدید بوده و در برخی موارد بیشتر شده و در برخی موارد دیگر نیز به طور موقت ناپدید می‌شود.

علائم ظاهری بیماری لوپوس وابسته به اندامی است که تحت تاثیر این بیماری قرار گرفته است. اما از علائم و نشانه‌های شایع این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

•   احساس ضعف و بی‌حالی
•   تب
•   درد مفاصل،‌ گرفتگی و تورم عضلات
•   قرمز شدن پوست در ناحیه گونه‌ها و پل بینی به شکل بال‌‌های پروانه و یا التهاب پوستی در هر نقطه دیگر از بدن
•   ضایعات پوستی که به واسطه نور خورشید ایجاد شده یا بدتر می‌شوند
•   سفید یا آبی شدن نوک انگشتان پا و دست هنگام سرما یا در مواجهه با موقعیت‌های استرس‌زا
•   تنگی نفس
•   درد قفسه سینه
•   خشکی چشم
•   سردرد، احساس سردرگمی و از دست دادن حافظه

 چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر به طور ناخواسته دچار خارش شَدید و بی‌دلیل، تب مزمن، درد‌های ادامه‌دار و احساس بی‌حالی شدید بهتر است هرچه سریع‌تر به پزشک خود مراجعه کنید.

عوامل ایجادکننده بیماری لوپوس

با توجه به اینکه بیماری لوپوس یک بیماری خودایمنی است، پس زمانی رخ می‌دهد که سیستم دفاعی بدن به بافت‌های سالم خود حمله کند. به نظر می‌رسد که لوپوس حاصل برخی شرایط محیطی و ژنتیک بدن شماست. علاوه‌براین، افرادی که ژن عامل بیماری لوپوس را به ارث برده‌اند، در مواجهه با یک محرک محیطی، ژن این بیماری در بدن آن‌ها فعال می‌شود.

اما هنوز دلیل اصلی به وجود آمدن بیماری لوپوس نامشخص است. برخی از محرک‌های بیماری لوپوس عبارتند از:

•   نور آفتاب: تابیدن نور آفتاب به بدن افرادی که ژن بیماری لوپوس را دارند می‌تواند باعث به وجود آمدن ضایعات پوستی بیماری لوپوس یا برخی واکنش‌های درونی در بدن آن‌ها شود.
•   عفونت‌ها: داشتن عفونت می‌تواند در برخی افراد باعث فعال شدن بیماری لوپوس یا ایجاد یک واکنش ناگهانی در برخی دیگر شود.
•   داروها: بیماری لوپوس به وسیله برخی داروهای کنترل فشار خون، داروهای ضد تشنج و آنتی‌بیوتیک‌ها تحریک می‌شود. افرادی که به واسطه دارو دچار بیماری لوپوس می‌شوند عموما بعد از اتمام مصرف دارو بهتر می‌شوند. در برخی موارد نادر نیز افراد بعد از اتمام دارو همچنان علائم را از خود نشان می‌دهند.

عوامل محرک در بیماری لوپوس چیست؟

عواملی که ریسک ابتلای شما به بیماری لوپوس را افزایش می‌دهند عبارتند از:

•   جنسیت: بیماری لوپوس در زنان شایع‌تر است.
•   سن. اگرچه بیماری لوپوس در همه سنین رخ می‌دهد اما بیشتر افراد مبتلا در بازه‌ سنی 15 تا 45 سال قرار دارند.
•   نژاد. بیماری لوپوس بیشتر در بین نژادهای آفریقایی-آمریکایی، اسپانیایی‌ها و آسیایی-آمریکایی‌ها شایع است.

عوارض بیماری لوپوس چیست؟

التهاب ناشی از بیماری لوپوس می‌تواند بخش‌های مختلفی از بدن را تحت تاثیر قرار دهد. مانند:

•   کلیه‌ها: بیماری لوپوس می‌تواند آسیب‌های جدی به کلیه برساند و از کار افتادن کلیه یکی از دلایلی است که منجر به مرگ مبتلایان می‌شود.
•   مغز و سیستم عصبی مرکزی: اگر مغز شما تحت تاثیر بیماری لوپوس قرار بگیرد، ممکن است دچار سردرد، سرگیجه، ‌تغییر خلق‌وخو، مشکلات بینایی،‌ سکته و حتی تشنج شوید. بیشتر افراد دچار بیماری لوپوس دچار اختلالات حافظه شده و در بیان احساسات خود دچار مشکل هستند.
•   خون و رگ‌های خونی: بیماری لوپوس ممکن است باعث مشکلات خونی مانند کاهش تعداد و سلامت گلبول‌های قرمز خون (کم‌خونی)، افزایش ریسک خون‌ریزی و لخته شدن خون شود. بیماری لوپوس همچنین می‌تواند التهاب رگ‌های خونی را به دنبال داشته باشد.
•   ریه‌ها: ابتلا به بیماری لوپوس می‌تواند شانس شما برای ابتلا به التهاب ریه را بیشتر کند که باعث ایجاد تنگی نفس می‌شود. خون‌ریزی ریوی و بیماری‌های عفونی نیز از دیگر عوارض بیماری لوپوس هستند.
•   قلب. بیماری لوپوس می‌تواند باعث التهاب عضله‌ها، شریان‌ها و بطن‌های قلب شود. بالا رفتن احتمال بیماری‌ها و حمله‌های قلبی از دیگر عوارض بیماری لوپوس است.

همچنین این بیماری ممکن است عوارض زیر را به دنبال داشته باشد:

•   عفونت‌: افرادی که مبتلا به لوپوس هستند در معرض عفونت قرار دارند، زیرا هم خود بیماری و هم درمان آن، سیستم دفاعی بدن را تضعیف می‌کند.
•   سرطان: ابتلا به لوپوس احتمال ایجاد سرطان را هرچند اندک، اما بیشتر می‌کند.
•   مرگ به دلیل ضعف استخوانی: این مورد زمانی رخ می‌دهد که سیستم خون‌رسانی به بافت استخوانی مختل شده و در نتیجه آن، شکستگی‌های ریز ایجاد شده و در نهایت استخوان نابود می‌شود.
•   عوارض بارداری: زنانی که مبتلا به بیماری لوپوس هستند احتمال سقط در آنان بیشتر است. بیماری لوپوس باعث افزایش احتمال ایجاد فشار خون در زمان بارداری، یا زایمان زودرس می‌شود. برای کاهش چنین عوارضی پزشکان اغلب پیشنهاد می‌کنند که تا شش ماه پس از کنترل بیماری لوپوس، باردار شدن را به تاخیر بیاندازید.

راه‌های تشخیص بیماری لوپوس

تشخیص بیماری لوپوس به دلیل تفاوت علائم در هر فرد کار مشکلی است. علائم لوپوس ممکن است در طول زمان تغییر کرده و با علائم بیماری‌های دیگر همسان باشد.

صرفا انجام یک آزمایش برای تشخیص لوپوس کافی نیست. ترکیبی از آزمایش خون و ادرار، بررسی علائم و نشانه‌ها و معاینات بالینی برای رسیدن به تشخیصِ حتمی بیماری لوپوس لازم است.

آزمایش تشخیص بیماری لوپوس

آزمایش‌ خون و ادرار برای بررسی موارد زیر است:

•   تعداد گلبول‌های قرمز. این اندازه‌گیری برای شمارش تعداد گلبول‌های قرمز، سفید و پلاکت‌های خون است که در طی آن مقدار هموگلوبین خون نیز اندازه‌گیری می‌شود. نتایج این آزمایش‌ها می‌تواند نشان‌دهنده ابتلای شما به کم‌خونی باشد که یکی از اتفاقات شایع حین ابتلا به بیماری لوپوس است. کمبود گلبول سفید و پلاکت (کمتر از ۴۰۰۰ میلی‌متر مکعب) نیز در بیماری لوپوس شایع است.
• سطح میزان عفونت: این آزمایش خون نشان‌دهنده میزان ته‌نشین شدن گلبول‌های قرمز خون در یک ساعت است. اگر سرعت ته‌نشین شدن بیشتر از حالت عادی باشد نشان‌دهنده‌ این است که بدن شما دچار مشکلات سیستمی مانند لوپوس شده است. میزان ته‌نشین شدن برای هر بیماری یکسان نیست. به عنوان مثال برای تشخیص ابتلای شما به لوپوس این میزان عدد خاصی بوده و با عدد بیماری‌های التهابی، عفونت‌ها و سرطان‌ها متفاوت است.
• بررسی هورمون‌های کبدی و کلیوی: این آزمایش‌ها برای بررسی عملکرد کلیه‌ها و کبد شماست، زیرا لوپوس برای عملکرد این دو عضو تاثیر بسزایی دارد. اگر در آزمایش ادرار میزان کراتین خون ۳۰ درصد بیشتر از حد نرمال باشد و میزان دفع پروتئین بیشتر از 500 میلی‌گرم در ۲۴ ساعت باشد می‌توان گفت شما دارای نشانه‌هایی برای ابتلا به لوپوس کلیوی هستید. در صورت لزوم نمونه‌برداری برای بررسی تکمیلی صورت خواهد گرفت.
• آزمایش ادرار: این آزمایش برای بررسی سطح پروتئین و گلبول قرمز در نمونه‌ ادرار شماست، به این دلیل که لوپوس با اثرگذاری روی کلیه‌ها ممکن است فرآیند آن‌ها را مختل کند.
• بررسی آنتی‌بادی‌های مفید (ANA): مثبت بودن این عامل در آزمایش شما – که توسط سیستم ایمنی بدن تولید می‌شوند – نشان‌‌دهنده‌ فعالیت سیستم ایمنی است. اگرچه افراد مبتلا به لوپوس ANA مثبتی دارند اما هر فردی با ANA مثبت دارای لوپوس نیست. اگر در آزمایش شما ANA مثبت باشد، پزشک برای تشخیص لوپوس آزمایش‌های تکمیلی بیشتری را درخواست خواهد کرد.

تصویربرداری‌های تشخیصی برای بیماری لوپوس

•   عکس قفسه سینه: یک عکس ساده از قفسه سینه‌ شما می‌تواند نشان‌دهنده التهاب یا مایع در ریه‌های شما باشد.
•   اکوکاردیوگرافی: این آزمایش با بررسی اصوات منتشر شده از قلب شما یک نمودار کامل از فعالیت آن را به پزشک می‌دهد. با این آزمایش می‌توان بطن‌ها و دیگر اجزای قلب را بررسی کرد.

نمونه‌برداری برای تشخیص بیماری لوپوس

لوپوس می‌تواند از طرق زیادی بر کلیه‌ها اثر بگذارد و درمان آن نیز بسته به نوع آسیب متفاوت است. در برخی موارد لازم است که برای انتخاب بهترین روش درمانی، بخشی از بافت کلیه مورد آزمایش قرار گیرد. این نمونه با یک سوزن و با ایجاد یک برش کوچک روی کلیه برداشته می‌شود.

نمونه‌برداری پوستی نیز زمانی انجام می‌شود که برای بررسی اثر بیماری لوپوس روی پوست،‌ به نمونه‌ پوستی نیاز باشد.

درمان بیماری لوپوس

درمان بیماری لوپوس کاملا بسته به علائم و نشانه‌های شما دارد. مشخص کردن اینکه شما برای درمان به چه داروها و روش‌های درمانی نیاز دارید باید حتما با مشورت دقیق پزشک صورت گیرد.

با توجه به تغییر و پدیدار شدن نشانه‌ها و علائم شما، ‌پزشکتان ممکن است روش درمانی و داروها را تغییر دهد. داروهایی که معمولا در درمان بیماری لوپوس مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از:

•   استروئید‌های ضد التهاب (NSAIDs): از جمله‌ داروهای استروئیدی ضد التهاب به ناپروکسن سدیم (Aleve) و ایبوپروفن (Advil, Motrin IB) می‌توان اشاره کرد که برای تسکین درد، ورم و تب ناشی از لوپوس مورد استفاده قرار می‌گیرند. عوارض جانبی استفاده از استروئید‌های ضد التهابی خون‌ریزی معده، مشکلات کلیوی و افزایش احتمال مشکلات قلبی است.
•   داروهای ضد مالاریا: داروهایی که برای درمان مالاریا استفاده می‌شوند مانند هیدروکسی‌کلروکین (Plaquenil) با تاثیر روی سیستم ایمنی بدن می‌توانند احتمال سرخ شدن پوست در لوپوس را کاهش دهند. عوارض جانبی این داروها نیز شامل ناراحتی‌های معده و در برخی موارد نادر آسیب به شبکیه چشم است. حین مصرف این داروها چکاپ منظم چشم توصیه می‌شود.
•   هورمون‌های استروئیدی کلیوی: پردنیزون (Prednisone) و دیگر هورمون‌های استروئیدی که از کلیه ترشح می‌شوند می‌توانند در درمان موارد شدید لوپوس موثر باشند. از انواع این هورمون‌ها می‌توان به آزاتیوپرین (Imuran, Azasan)، سیکلوسپرین (Sandimmun, Neoral, Gengraf) و لفلونوماید (Arava) اشاره کرد. از عوارض جانبی احتمالی این هورمون‌ها می‌توان به افزایش احتمال ابتلا به عفونت، آسیب‌های کبدی، کاهش باروری و افزایش احتمال بروز سرطان اشاره کرد.
•   دارو‌های طبیعی و بیولوژیک: نوع دیگری از داروها مانند بلی‌ موماب (Benlysta) که به صورت وریدی مصرف می‌شوند،‌ در برخی افراد علائم لوپوس را کاهش می‌دهد. از عوارض جانبی آن نیز می‌توان به احساس تهوع، ‌اسهال و عفونت‌ها اشاره کرد. در برخی موارد نادر نیز تشدید افسردگی ممکن است رخ دهد.

ریتوکسیماب (Rituxan, Truxima) نیز می‌تواند برای برخی افرادی که داروهای دیگر کمکی به آن‌ها نکرده مفید باشد. برخی از عوارض جانبی این دارو‌ها نیز شامل حساسیت به مواد تزریقی و عفونت‌ها می‌شود.

در جریان تست‌های آزمایشگاهی، داروی وکلوسپورین (Voclosporin) تاثیرگذاری خوبی برای درمان بیماری لوپوس داشته است.

از دیگر داروهایی که دانشمندان هم‌اکنون در حال بررسی و آزمایش روی آن‌ها برای درمان لوپوس هستند می‌توان به آباتاسپت (Orencia)، آنتی‌فرولاماب و دیگر داروها اشاره کرد.

داروهای خانگی و تغییر سبک زندگی برای درمان بیماری لوپوس

اگر مبتلا به لوپوس هستید بهتر است بیشتر هوای بدنتان را داشته باشید. انجام کارهای کوچک می‌تواند از ابتلای شما به لوپوس جلوگیری کند و یا در صورت ابتلا، مواجهه با علائم و عوارض آن را برای شما ساده‌تر کند. می‌توانید کارهای زیر را امتحان کنید:

•   مراجعه منظم به پزشک: مراجعه منظم به پزشک، به‌جای مراجعه در زمانی که علائم شما شدیدتر شده است کمک می‌کند تا پزشک بتواند جلوی پیشرفت بیماری را بگیرد و راه‌های پیشگیری از بدتر شدن شرایط (مانند رژیم غذایی سالم، دوری از اضطراب و ورزش کردن) را به شما توصیه کند.
•   حفاظت در برابر نور آفتاب: به دلیل اینکه نور آفتاب می‌تواند یکی از محرک‌های بیماری لوپوس باشد بهتر است همیشه با لباس (مانند پیراهن آستین بلند یا شلوار)‌ از پوست خود محافظت کنید و از کرم‌های ضد آفتاب (SPF) هنگام خروج از منزل استفاده کنید.
•   ورزش مداوم: ورزش کردن باعث استحکام استخوان شده، احتمال بروز حمله‌های قلبی را کاهش داده و سلامت عمومی بدن شما را افزایش می‌دهد.
•   نکشیدن سیگار: سیگار کشیدن احتمال ابتلای شما به بیماری‌های قلبی – تنفسی را افزایش می‌دهد و می‌تواند عوارض لوپوس بر قلب و خون را در صورت ابتلای شما بدتر کند.
•   رژیم سالم: داشتن یک رژیم سالم شامل میوه‌ها، سبزیجات و غلات، بسیار کمک‌کننده است. در برخی موارد پرهیزهای غذایی نیز کمک‌ می‌کند (مانند زمانی که مبتلا به بیماری‌های کلیوی، فشار خون بالا و مشکلات گوارشی هستید).
•   مصرف ویتامین D و کلسیم زیر نظر پزشک: در برخی موارد ثابت شده است که افراد با مصرف ویتامین D و کلسیم بیماری لوپوس خود را کنترل کرده‌اند. مصرف کلسیم می‌تواند به شما کمک کند تا بسته به سن‌تان، برای تامین سلامت استخوان‌ها به میزان مورد نیاز کلسیم در رژیم خود (بین 100 تا 1200 میلی‌گرم) برسید.

داروهای جانبی دیگر برای درمان بیماری لوپوس

برخی مواقع افراد برای درمان لوپوس به روش‌های دیگری روی می‌آورند. تاکنون روش مشخصی برای درمان یا برطرف کردن بیماری لوپوس پیدا نشده است اما برخی داروهای دیگر باعث تسکین علائم بیماری شده‌اند.

قبل از امتحان این شیوه‌ها بهتر است حتما با پزشک خود مشورت کنید. او بهتر می‌تواند با بررسی این روش‌ها و تداخلات آن با داروهای اصلی به شما کمک کند.

داروها و درمان‌های دیگر برای بیماری لوپوس عبارتند از:

•   دی‌هیدرواپی‌آندروسترون (DHEA): مصرف مواد و داروهایی که دارای این هورمون هستند همراه با دیگر داروهای معمول می‌تواند در درمان التهاب‌های ناشی از لوپوس به شما کمک کند. DHEA در خانم‌ها می‌تواند باعث بروز آکنه‌های پوستی شود.
•   روغن ماهی: مصرف روغن ماهی حاوی امگا۳ برای افراد مبتلا به لوپوس مفید است. برخی مطالعات اولیه نتایج امیدوارکننده‌ای را نشان می‌دهند اما به آزمایش‌های بیشتری نیاز است. از عوارض جانبی مصرف روغن ماهی می‌توان به حالت تهوع، باد گلو و احساس طعم ماهی در دهان اشاره کرد.
•   طب سوزنی: در این روش درمانی سوزن‌های متعددی را زیر پوست فرو می‌کنند. این کار می‌تواند به تسکین درد عضلانی در بیماری لوپوس کمک کند.

تحمل کردن و حمایت

اگر شما مبتلا به بیماری لوپوس باشید ممکن است طیف مختلفی از احساسات از ترس شدید تا خستگی همیشگی را تجربه کنید. چالش زندگی کردن با بیماری لوپوس احتمال ابتلا به افسردگی و مشکلات روانی مانند اضطراب، استرس و کاهش عزت نفس را به همراه دارد. برای کمک کردن به خودتان می‌توانید کارهای زیر انجام دهید:

•   هرچه می‌توانید درباره لوپوس اطلاعات جمع کنید: هر سوالی که دارید و هر علامتی که در شما ظاهر می‌شود را یادداشت کرده و در ملاقات‌های بعدی خود از پزشکتان بپرسید. از پزشک یا پرستار خود منابع جامع‌تر برای مطالعه درباره لوپوس را بپرسید. هرچه بیشتر درباره لوپوس بدانید، با اعتمادبه‌نفس بیشتری به مبارزه با این بیماری می‌پردازید.
•   آگاه کردن دوستان و خانواده برای حمایت عاطفی: با دوستان و افراد خانواده خود درباره بیماری لوپوس صحبت کنید و به آن‌ها طرق مختلفی که می‌توانند به شما حین بروز علائم کمک کنند را بگویید. بیماری لوپوس بسیار خسته‌کننده است زیرا دیگران علائم آن را مشاهده نمی‌کنند و شما نیز ممکن است هیچگاه مریض به نظر نرسید.
  خانواده و دوستان شما نمی‌توانند تا زمانی که شما به آن‌ها بگویید حال مناسبی ندارید، تغییر حال شما را تشخیص دهند. درباره وضعیت خود چیزی را پنهان نکنید تا افراد دیگر بتوانند به شما کمک کنند.
•   برای خودتان زمان بگذارید: برای مبارزه با اضطراب و استرس می‌توانید برای خودتان زمان بگذارید. در این زمان مطالعه کنید، مدیتیشن کنید، به موسیقی گوش دهید و خاطراتتان را بنویسید. فعالیت‌هایی که به شما حس تازگی می‌دهد و شما را آرام می‌کند انجام دهید.
•   با دیگر مبتلایان به لوپوس ارتباط داشته باشید: با دیگر افرادی که لوپوس دارند صحبت کنید. شما می‌توانید به صورت آنلاین این افراد را پیدا کنید. افراد مبتلا می‌توانند بهترین منبع برای راهکارها و حمایت‌های عاطفی برای شما باشند.

آماده شدن برای جلسات پزشکی

معمولا شما فرآیند درمان را با دیدن یک پزشک عمومی شروع می‌کنید اما او شما را به یک متخصص درمان بیماری‌های التهابی مفصلی و بیماری‌های سیستم ایمنی (روماتولوژیست) ارجاع می‌دهد.

به علت اینکه علائم بیماری لوپوس با دیگر بیماری‌ها مشابه است، صبور بودن برای پیدا کردن درمان مناسب لازم است. پزشک شما باید ابتدا احتمال ابتلای شما به چند بیماری دیگر را بررسی کند تا بتواند بیماری لوپوس را تشخیص دهد. ممکن است در این مسیر نیاز داشته باشید تا بسته به علائمی که دارید برای تشخیص بهترین روش درمانی به پزشک‌های مختلفی مانند متخصص کلیه (نفرولوژیست)، متخصص بیماری‌های خونی (هماتولوژیست) یا متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب (نورولوژیست) مراجعه کنید. 

سوالاتی که پزشک از شما خواهد پرسید

 هنگام مراجعه به پزشک احتمالا سوالاتی از شما پرسیده می‌شود. بهتر است برای پاسخگویی به آن‌ها آمادگی داشته باشید تا بتوانید با زمان باقی‌مانده از جلسه، نکاتی که می‌خواهید بدانید را بپرسید. از جمله سوالاتی که ممکن است پزشک از شما بپرسد می‌توان به این موارد اشاره کرد:

•   آیا نور آفتاب باعث بروز التهاب پوستی برای شما می‌شود؟
•   آیا انگشتان شما حین سرما دچار رنگ پریدگی، بی‌حسی یا ناراحتی می‌شوند؟
•   آیا در علائم شما مشکلات حافظه یا عدم تمرکز وجود دارد؟
•   علائم شما تا چه حد باعث ایجاد مشکل در زندگی روزمره‌تان می‌شود؟
•   آیا مبتلا به بیماری دیگری هستید؟
•   آيا باردار هستید یا تصمیم به باردار شدن دارید؟
•       علائم از چه زمانی شروع شده است؟ آیا موقت است یا دائمی؟
•   چه چیزی محرک علائم شما بوده است؟
•   آیا سابقه بیماری لوپوس یا دیگر بیماری‌های اختلال سیستم ایمنی را در خانواده خود داشته‌اید؟
•   چه داروهایی را به صورت مداوم مصرف می‌کنید؟

شما نیز می‌توانید سوالاتی را یادداشت کرده و از پزشک خود بپرسید. مانند:

•   دلیل بروز علائم و وضعیت من چیست؟
•   چه آزمایش‌هایی را توصیه می‌کنید؟
•   اگر آزمایش‌های انجام‌شده دلیل علائم من را مشخص نکرد، چه آزمایش دیگری را باید انجام دهم؟
•   آیا روش درمانی، دارویی یا تغییر سبک زندگی خاصی وجود دارد که به من برای بهبود علائم کمک کند؟
•   آیا لازم است حین تشخیص و انتخاب روش درمانی، پرهیزهای خاصی را داشته باشم؟
•   آیا باید به یک متخصص مراجعه کنم؟
•   اگر قصد باردار شدن دارید بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا در صورت بارداری داروهای مناسب برای وضعیت شما برایتان استفاده شود.

علاوه بر سوالات بالا، وقتی پزشک خود را می‌بینید خجالت نکشید و هر نکته‌ای را متوجه نشدید حتما از او سوال کنید.