سرم لیپید | Intravenous Lipid Emulsion (ILE)

سرم لیپید (Intravenous Lipid Emulsion یا به‌اختصار ILE) یک فرآوردهٔ تغذیه‌ای داخل‌وریدی است که حاوی اساساً روغن‌های گیاهی/حیوانی، فسفولیپیدها و گلیسرول می‌باشد. از سرم لیپید هم به‌عنوان منبع انرژی و اسیدهای چرب در تغذیه وریدی (TPN) و هم به‌عنوان «درمان لیپید ریسکیو» در موارد سمیت‌های دارویی (مثلاً مسمومیت با بی‌حس‌کننده‌های موضعی) استفاده می‌شود.

پشتیبانی تخصصی داروباکس

کارشناسان ما 24/7 آماده پاسخگویی به سوالات و دریافت نسخه‌های شما هستند

پاسخگویی 24 ساعته | 7 روز هفته

💧 سرم لیپید چیست و ترکیب آن

نسخه‌های تجاری سرم لیپید معمولاً شامل منابع چربی امولسیونه‌شده همراه با سورفکتانت (فسفولیپید) و آب است. انواع رایج بر اساس منبع چربی:

  • لیپید 100% سویا (Intralipid®): روغن سویا + لسیتین سویا
  • مخلوط روغن سویا / روغن کانولا / امگا-3 (Fish oil): فرمول‌های مدرن‌تر با نسبت‌های متفاوت برای بهبود پروفایل التهاب
  • روغن زیتون/سویا/ماکادامیا و ترکیبات دیگر: فرمول‌های با اثرات کمتر التهابی

🎯 کاربردهای کلینیکی سرم لیپید

  • تغذیه وریدی کامل (TPN): تامین انرژی (کالری) و اسیدهای چرب ضروری در بیماران ناتوان از دریافت خوراکی یا روده‌ای
  • علاج سموم دارویی (Lipid rescue): درمان اورژانسی در مسمومیت‌های چربی‌دوست مثل بی‌حس‌کننده‌های موضعی (به‌ویژه لوکائین‌های آمنیوتیک) یا برخی داروهای قلبی/ضدآریتمی
  • کمک تغذیه‌ای در بیمارستانی: بیماران بستری با نیاز به کالری بالای سریع

⚙️ فارماکولوژی و مکانیسم اثر (Lipid Rescue)

در درمان مسمومیت، مکانیسم‌های پیشنهادی شامل:

  • «حلال لیپیدی» — جذب داروی چربی‌دوست به فضای لیپیدی پلاسما و کاهش غلظت آزاد دارو در بافت‌های هدف
  • افزایش تأمین انرژی به میتوکندری قلب و بهبود عملکرد قلبی–عروقی
  • تأثیرات مستقیم روی عملکرد میتوکندری و کانال‌های یونی

💉 نحوهٔ مصرف و دوزهای پیشنهادی

**تذکر مهم:** دوز باید براساس پروتکل‌های محلی و زیر نظر پزشک/واحد ICU تعیین شود. مثال‌های مرجع برای درمان مسمومیت با بی‌حس‌کننده موضعی (برگرفته از پروتکل‌های ACLS/ASRA و مقالات مروری):

  • بار بارگیری (Bolus) اولیه: 1.5 میلی‌میلی‌لیتر/کیلوگرم از امولسیون 20% (معمولاً Intralipid 20%) به‌صورت IV سریع (بیش از 1 دقیقه).
  • ریدل آنتی‌رگ (Infusion): 0.25 میلی‌میلی‌لیتر/کیلوگرم/دقیقه به مدت 30–60 دقیقه پس از بارگیری.
  • در صورت ادامه‌ی علائم می‌توان 1–2 بار بارگیری تکرار کرده و نرخ انفوزیون را افزایش داد (حداکثر مجموع حدود 10 میلی‌میلی‌لیتر/کیلوگرم در 30 دقیقه — پروتکل‌ها ممکن است متفاوت باشند).
  • برای تغذیهٔ وریدی (TPN): میزان کالری از چربی معمولاً 20–35% از کالری روزانه کل توصیه می‌شود؛ دوز حجمی بر حسب % لیپید و نیاز کالری بیمار محاسبه می‌گردد.

🩺 نحوهٔ تجویز در TPN

  • می‌تواند به‌صورت مخلوط در مخلوط تغذیهٔ سه‌پروند (3-in-1) یا به‌صورت انفوزیون جداگانه (2-in-1) تجویز شود.
  • میزان تجویز بر اساس نیاز کالری، وضعیت کبدی، و سطح تری‌گلیسیرید تعیین می‌شود.
  • ارزیابی روزانه تری‌گلیسیرید و عملکرد کبدی در بیماران با تجویز طولانی‌مدت ضروری است.

⚠️ موارد منع مصرف و احتیاط‌ها

  • حساسیت یا آلرژی به سویا، لسیتین سویا یا اجزاء امولسیون
  • اختلالات شدید متابولیسم لیپید یا تری‌گلیسیرید بسیار بالا (در معرض پانکراتیت)
  • نارسایی کبدی شدید یا اختلال در دفع چربی
  • در موارد درمان لیپید ریسکیو، احتیاط در بیماران با نارسایی قلبی یا حجم اضافی مایع

⚕️ عوارض و خطرات احتمالی

  • بالا رفتن تری‌گلیسیرید پلاسما — خطر پانکراتیت در سطوح خیلی بالا
  • اختلال عملکرد کبدی یا کلستاز در تجویز طولانی‌مدت
  • واکنش‌های حساسیتی (کهیر، آنافیلاکسی) — مخصوصاً در افراد حساس به سویا/لسیتین
  • تب یا افزایش دمای بدن در حین انفوزیون
  • عفونت و آلوده‌شدن محل تزریق در صورت رعایت نکردن تکنیک استریل
  • در موارد نادر، اختلال در گازهای خون یا اختلال دید ناشی از تزریق سریع یا دوزهای بالا

🔬 تداخلات و نکات فنی

  • اینگونه محلول‌ها ممکن است با برخی داروها از نظر فیزیکی ناسازگار باشند یا باعث رسوب شوند — قبل از ترکیب با سایر داروها/محلول‌ها بررسی شود.
  • در صورت نیاز به همزمان‌سازی داروها از کانولای جداگانه یا فلاش مناسب استفاده کنید.
  • محلول‌های لیپیدی قابلیت کشت‌دهی باکتری‌ها را دارند — زمان نگهداری پس از باز شدن محدود است.

📋 پایش و آزمایش‌های لازم

  • اندازه‌گیری منظم تری‌گلیسیرید سرمی (قبل و در طول تجویز طولانی‌مدت)
  • کنترل عملکرد کبد (AST، ALT، بیلی‌روبین)
  • پایش علامت‌های حیاتی در انفوزیون سریع یا در درمان مسمومیت
  • بررسی علائم حساسیتی یا واکنش‌های انسدادی

🧊 نگهداری و آماده‌سازی

  • در دمای توصیه‌شدهٔ سازنده (معمولاً 4–25°C) و دور از نور نگهداری شود.
  • قبل از استفاده ظرف را از نظر شفافیت، فاز جداشده یا ذرات معلق بررسی کنید — در صورت مشاهده تعویض فاز یا آلودگی از مصرف خودداری کنید.
  • پس از باز شدن ویال/کیسه مطابق دستور کارخانه و پروتکل بیمارستان استفاده گردد (معمولاً نگهداری طولانی‌مدت پس از باز شدن توصیه نمی‌شود).

💡 نکات کلیدی و کاربردی

  • برای درمان مسمومیت دارویی (Lipid Rescue) پروتکل‌ها را دقیقاً دنبال کنید و تیم احیا/مسمومیت را مطلع سازید.
  • در تغذیهٔ طولانی‌مدت مقادیر چربی و پروفایل لیپیدی را به‌صورت منظم پایش کنید.
  • انتخاب فرمول صحیح (مثلاً امگا-3 غنی یا مخلوط‌های مدرن) می‌تواند اثرات التهابی و متابولیک را بهبود بخشد.